Η Σινώπη ιδρύθηκε από αποίκους της Μιλήτου τον 7ο αιώνα π.Χ., ενώ μικρότερος ελληνικός οικισμός φαίνεται πως υπήρχε εκεί ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ. Περιβάλλεται από οχυρωματικό τείχος, ενώ τειχισμένη είναι και η ακρόπολη, όπου εντοπίζεται η αρχική εγκατάσταση των πρώτων αποίκων.
Διέθετε δύο καλά προστατευμένα φυσικά λιμάνια, δίπλα στο νότιο λιμάνι τοποθετείται η Αγορά. Ο χώρος εντός των τειχών, που κυρίως καταλαμβανόταν από οικίες ήταν οργανωμένος σύμφωνα με το Ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα. Εκτός των τειχών ξεχωρίζει το νεκροταφείο της αρχαϊκής περιόδου, ναός της ελληνιστικής εποχής και το συγκρότημα της Εκκλησίας του Παλατιού, όπου παλαιότερα λειτουργούσαν γυμνάσιο και θέρμες. Το τελευταίο θεωρείται επίσης ως κατάλοιπα του παλατιού των Μιθριδατών βασιλέων, οι οποίοι μετέτρεψαν τη Σινώπη σε πρωτεύουσα του Βασιλείου τους.
Σύμφωνα με μία ορφική παράδοση η Σινώπη ήταν κόρη του Θεού Άρη και της Αίγινας. Ως κόρη του Άρη, η Σινώπη ήταν Αμαζόνα. Κατά τη μυθολογία οι Αμαζόνες κατοικούσαν κοντά στις εκβολές του ποταμού Θερμόδοντα, ανατολικά της Σινώπης. Η γειτνίαση της πόλης με τη χώρα των Αμαζόνων εξηγεί την εμπλοκή τους στην μυθολογία της. Η Αμαζόνα, που μετέπειτα ίδρυσε τη Σινώπη, έφθασε στον Πόντο, παντρεύτηκε τον βασιλιά της περιοχής και επειδή είχε πιεί πάρα πολύ κρασί ονομάστηκε Σανάπη. Στη θρακική διάλεκτο, Σανάπη σημαίνει τη γυναίκα που έχει πιεί πολύ κρασί. Μετά από παραφθορά του ονόματος Σανάπη, προέκυψε το Σινώπη, το οποίο ονομάτισε την ελληνική αποικία.
Ο ποιητής Εύμηλος αναγνωρίζει την Σινώπη ως Νύμφη, κόρη του θεού ποταμού Ασωπού. Ο Απόλλων ή ο Δίας ερωτεύτηκε τη Σινώπη, την έκλεψε και τη μετέφερε στις ακτές του Ευξείνου Πόντου.
Ως ιδρυτές της Σινώπης εμφανίζονται και ήρωες, όπως ο Αυτόλυκος, ο Δηιλέον και ο Φλόγιος ο Ηρακλής κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του εναντίων των Αμαζόνων σκότωσε τη βασίλισσά τους Ιππολύτη και στη συνέχεια αφού κυρίευσε τη Σινώπη, έδιωξε τις Αμαζόνες και εγκατέστησε σε αυτήν Έλληνες.
