Ο Ιωάννης Η΄ Ξιφιλίνος (περ. 1005–1075) ήταν εξέχων Βυζαντινός νομικός, θεολόγος και Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Γεννημένος στην Τραπεζούντα, καταγόταν από την αρχοντική οικογένεια των Ξιφιλίνων. Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη, όπου διακρίθηκε στη νομική επιστήμη, υπηρετώντας ως δικηγόρος, δικαστής και δάσκαλος στην Ανωτέρα Σχολή Νομικής που ίδρυσε ο Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος, φέροντας τον τίτλο του “νομοφύλακος” της σχολής.
Ανάπτυξε στενή φιλία με τον Μιχαήλ Ψελλό, ύπατο των φιλοσόφων, και τον ακολούθησε ως μοναχός στη μονή του Ολύμπου της Βιθυνίας. Το 1064, κλήθηκε από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Δούκα να αναλάβει τον θρόνο του Οικουμενικού Πατριάρχη ως Ιωάννης Η’. Ως Πατριάρχης, ανέπτυξε σημαντική κοινωνική δράση, ενδιαφέρθηκε για τους φτωχούς, κατασκευάζοντας φούρνους, και ανακαίνισε τον Ναό της Αγίας Σοφίας.
Παράλληλα, συνέχισε το συγγραφικό του έργο, το οποίο περιλαμβάνει θεολογικές, φιλοσοφικές και νομικές πραγματείες. Διασώζονται ερμηνείες ευαγγελικών περικοπών και ορισμένες επιστολές του. Πέθανε στις 2 Αυγούστου 1075. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και τιμά τη μνήμη του στις 30 Αυγούστου.
